Reis 2019

Dat zegt Uldis, een zesentwintigjarige leraar Engels en literatuur, met rood haar wat hij in een knotje op zijn hoofd draagt, vol getatoeëerde armen – en hij is gay. Dat laatste vind ik een mooie meevaller want ik vroeg me af hoe het hier in Letland zit met de Katholieke kerk op rechts en de erfenis van de net zo strikte leer van de Sovjets op links.

Liepāja wurmt zich de toekomst in met hippe biologische eettentjes die geweldig zijn ingericht, met allemaal hippe meisjes en jongens erin die steevast zijn getatoeëerd want dat verschijnsel is pas echt het Europa van nu.

‘Groeten uit Hazepoot’ zal er onder de brieven hebben gestaan. Maar op een dag was Andries verdwenen. De laatste brief uit Hazepoot in Koerland was te lang geleden. Ook de maandelijkse uitbetalingen van het loon, aan zijn vrouw Sophia in Rotterdam, waren nu gestaakt. Sophia was Joods en had de zorg voor vijf kinderen, waaronder mijn moeder die toen negen jaar was. Andries was haar stiefvader.

Vandaag sta ik in Kaunas, Litouwen. De Joden, hun synagogen, hun taal en cultuur, voor de oorlog nog zo prominent aanwezig, alles is sindsdien zo goed als verdwenen uit Kaunas. Ik sta in Kaunas en zoek naar iets dat me verbindt met deze plek, met mijn Joodse roots.

En nu, zomer 2019 sta ik aan de rand van een met witte keien gemarkeerde vlakte, midden in een bos aan de Pools-Wit-Russische grens. Sobibor. Het stationnetje herken ik meteen. Van de foto’s. Maar ook van de film Escape from Sobibor waarin Rutger Hauer, voor mij voor altijd Floris, een gebrekkig Engels sprekende Russische opstandeling speelt.

Hee meisje, tenminste, dat denk ik, dat je een meisje was van een jaar of zestien. Alleen op die leeftijd trek je onpraktische schoenen aan, gewoon omdat je ze mooi vindt. Op je hoge hakken naar je nieuwe onderkomen, een koffertje met een paar kleren, misschien had je je mooiste jurk wel bij je. Misschien heeft je moeder je laten begaan en gedacht als ze dat nou graag wil, of misschien worden we maar tijdelijk ergens anders ondergebracht. Misschien was ze bang en heeft ze het niet gezien…

Ik had gelezen dat Auschwitz zo vervloekt was dat zelfs de vogels er het zwijgen toe deden. Maar ik zag en hoorde mussen, zwaluwen en daar waar ik het zeker niet had verwacht een specht en een roofvogel.

Ze zegt: we hebben vandaag Auschwitz gedaan, je moet er geweest zijn maar we vonden de zoutmijnen mooier, wil je de foto’s zien van de zoutmijnen? Ze pakt haar iPad en bladert met een gelakte nagel door de foto’s van vandaag.  werden uit heel Europa aangevoerd, niet alleen hier uit de omgeving, uit Scandinavië, overal vandaan, zigeuners ook, wist je dat?

De voorbereidingen zijn gestart, over anderhalve week gaan we naar Krakow, de eerste stad die we aan doen. We houden je op de hoogte