De eerste keer dat Van Zandwijk aan de tafel het brood sneed was het een prachtige lenteochtend geweest. Achter de tafel waar hij het brood sneed was een raam in de houten wand van de barak die ze kantine noemden. Het zonlicht scheen zo fel en verblindend naar binnen dat de rest van de ruimte een donker gat werd waarin pas langzaam tafels en stoelen opdoemden, wanneer zijn ogen weer wenden aan het duister. De zon scheen warm op zijn handen. Af en toe dwaalde zijn blik van de snijplank naar het raam, naar buiten, naar de zon. Het was ook een bijzonder raam, want het zag uit op een andere wereld.  Waar wel dezelfde warme zon leek te schijnen, maar dan achter hoge hekken van nauw gesponnen prikkeldraad.

‘Heden werk ik als friseur, maar ik kan hier mijn kosten niet verdienen, want ik word gebooicot.’ Van Zandwijk keek op van het vel. ‘Is dat wat, Wien?’ Haddewina knikte instemmend. Hij las het nog eens over. ‘Schrijf je dat zo ‘gebooicot’?’

Van Zandwijk schraapte zijn keel. ‘Vandaag is het 20 april’, begon hij. ‘Vandaag is mijn dochter jarig.’ In een hoek van de ruimte zette een lage stem een aarzelend ‘lang zal ze leven’ in, maar de stem stokte toen Van Zandwijk een bezwerend gebaar maakte: hij was voorlopig nog niet klaar.

Bloemheuvel stapte nu naar voren en stond bijna neus aan neus met de jonkheer, die echter niet week of met de ogen knipperde. Eén van de WA-mannen deed een stap in hun richting, maar Bloemheuvel maande hem met een hand achter de rug tot afstand. Hij blies de rook van zijn sigaar in het gezicht van de jonkheer. ‘Weet jij wat jij riskeert? Weet je wel wat ze doen met lui zoals jij?’

Hij kwam heel dichtbij Van Zandwijk staan. De lucht van sigaren en zweet omspoelde hem. Samen met de in de hal hangende zware parfumgeuren van Bloemheuvels vrouw maakte het Van Zandwijk een beetje weeïg in de maagstreek. ‘Kan jij niet betalen Zandwijk? Hoor ik dat nou echt? Wat hadden we nou afgesproken de vorige keer?’

Ze zeeg neer op een stoel en wreef over haar jurk haar dikke buik. Ze begon te snikken. Paula kwam naast haar zitten. ‘Vertel nou eerst even rustig wat er gebeurd is.’

‘Waar ligt Lublin Jan?’, vroeg Haddewina met een mengeling van verontrusting en ergernis. Want dat klonk niet als een plaats in de buurt. Sterker nog, ze vermoedde dat het ver buiten Nederland was. Van Zandwijk schraapte zijn keel. ‘Polen. Oost-Polen.’